Inhoudsopgave
Tot het einde van de 17e eeuw maakten kunstenaars hun eigen schildergereedschap. Daarom moesten de oude meesters altijd beschikken over uitstekende vaardigheden in het maken van penselen. Pas in de 18e eeuw specialiseerden de kunstenaars zich en werden de penselen door andere mensen gemaakt.
Tegenwoordig worden penselen machinaal gemaakt in de fabriek of nog steeds met de hand door penselenmaker. Dit laatste geldt vooral voor penselen die aan bijzonder hoge eisen moeten voldoen. Voor het beroep van kwast- en penseelmaker is een opleiding van drie jaar vereist. De opleiding wordt door de staat erkend en is duaal. Dit betekent dat de leerling, naast de praktische inhoud in het bedrijf, ook theoretische basiskennis op een vakschool krijgt.
Tip: De meeste haren van penselen worden gemaakt van dierlijk haar. Wil je op een diervriendelijke manier schilderen? Gebruik dan synthetische penselen. Wij van Painting Expert gebruiken uitsluitend synthetische penselen voor het nummers schilderen.
Het penseel van de kunstenaar - Een meesterwerk van vakmanschap
Het penseel van een kunstenaar heeft speciale kenmerken. Dit is het resultaat van zorgvuldig vakmanschap, waardoor elke penseel zijn unieke eigenschappen krijgt. Penselen zijn zeer verschillend en elke penseelvorm komt overeen met een bepaalde schildertechniek.
Het aquarelpenseel, als voorbeeld, heeft een kort handvat. Het heeft een vol haarlichaam dat spits toeloopt tot een sterke en fijne punt. Acrylpenselen hebben een lang handvat. De punt is plat of rond. Omdat acrylverf snel droogt, moeten acrylpenseel een hoge veerkracht, goed vormbehoud en uitstekende duurzaamheid bieden. Olieverfpenselen hebben ook een lang handvat.
Platte penselen worden gebruikt voor vlakke toepassingen. Ronde penselen daarentegen zijn geschikt voor details en tekeningen. De kattentongborstel combineert de kenmerken en voordelen van de platte en de ronde penseel.
Het werk van een penseelmaker is verdeeld in 4 stappen
- Portioneren van het haar volgens het penseellichaam
- Vormgeven van het penseellichaam
- Het in het metalen frame persen, dat later met de penseelsteel verbonden zal worden.
- Vastlijmen van het penseel in het frame
Wanneer penselen met de hand worden gemaakt, neemt de penseelmaker een geschikte hoeveelheid synthetische vezels of dierlijk haar of op de juiste lengte geknipt varkenshaar, afhankelijk van de grootte van het penseel.
Hij stopt ze dan in een geschikte metalen cilinder die aan de onderkant is afgesloten. De cilinder wordt op een werkvlak getikt tot alle haren of vezels de grond raken. Nu haalt de borstelmaker de pluk uit de cilinder en steekt deze in een lus van draad. Dan trekt hij de lus strak en draait de pluk tussen zijn vingers. Dit zorgt ervoor dat de pluk een punt vormt.
De pluk wordt strak omwikkeld met een andere lus draad. Vervolgens wordt het in de huls gestoken waarmee het later aan de borstelsteel zal worden bevestigd. De huls is een passend gevormde, vaak cilindrische of kegelvormige metalen huls waarin de tuft precies moet passen. De pluk wordt in de huls gelijmd met een kleefstof. Vervolgens wordt de huls op het handvat geschoven en, indien nodig, samengeperst.
Het waaierpenseel krijgt zijn speciale vorm door de laatste handeling van de penseelmaker: de huls wordt aan de voorkant platgedrukt met de tang. Het haar is de hoeksteen van het penseel. Rood marterhaar is het meest waardevolle penseelhaar. Het is afkomstig van de staart van een marter die leeft in de stroomgebieden van de Siberische rivieren Amur, Tobol, Ob, Lena en Ussuri.
In de penseelmakerij zijn er nog talloze verschillende alternatieven, zoals:
- Staarthaar van Russische of Poolse bunzing
- Staarthaar van eekhoorns
- Haar van de achterpoten van Japanse pony's
- Haar uit de oren van koeien
De sterke penseelharen van Chinese varkens zijn uitstekend geschikt voor olieschilderijen.
Verwerking van natuurlijk haar aan de hand van het voorbeeld van de marterstaart
Eerst wordt de staart van de marter tijdens een schoonmaakproces bevrijd van zijn zware vet. De gouden glanzende haren worden van de rib gesneden en geweekt. Daarna gedroogd bij een hoge temperatuur.
Het gedroogde haar moet even rusten voordat het naast en op elkaar wordt gelegd. De natuurlijke variaties in lengte en kleur van de staarten zijn bijgevolg gemengd. Daarna wordt een mengmachine gebruikt voor een uniforme samenstelling. De plukmachine sorteert het haar op lengte. Deze sortering is van cruciaal belang omdat niet elke haarlengte geschikt is voor elke penseelgrootte.
Tenslotte bereidt de drukker het haar voor, zodat het klaar is voor de penseelmaker: het haar wordt ondersteboven met de punt naar beneden in een koperen doos geprikt, totdat alle punten de bodem hebben bereikt. Dan wordt het omwikkeld met een draad.